http://www.dogrulukpayi.com/
takip ettiğim kadarıyla objektif bir site takip etmenizi öneririm.
Sitedeki başkanlık sistemi ile ilgili verileri paylaşmak istedim.
Genel seçimler yaklaşırken başkanlık sisteminin hayata geçirilip geçirilmeyeceği yönündeki tartışmalar devam ediyor. Hükümet kanadı başkanlık sisteminin kalkınma ve istikrar için gerekli olduğu görüşünü savunurken, muhalefet ise başkanlık sisteminin her koşulda iyi olmayacağı ile ilgili iddialar öne sürüyor. CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak da 18 Mayıs 2015’de yazdığı bir Twitter mesajında; insani gelişmişlikteki ilk 20 ülkenin 16’sının parlamenter demokrasiyle, 2’sinin başkanlıkla yönetildiğini, son 20'nin 15’inde ise başkanlık sistemi olduğunu iddia etti.
UNDP İnsani Gelişim Endeksi’nin Gösterdikleri
Başkanlık sistemi ve gelişmişlik arasındaki ilişki daha önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir iddiasıyla da gündemimize gelmişti. Cumhurbaşkanı’nın iddiasına göre gelişmiş ülkelerin tamamına yakınında başkanlık sistemi vardı, ancak analizimiz bunun tam aksinin doğru olduğunu göstermişti.
Öztrak’ın iddiası bu kez farklı olarak sadece insani gelişmişlik konusuna işaret ediyor. Bu nedenle UNDP’nin düzenli olarak güncellediği, yaşam standartları, eğitim durumu ve milli gelir değerlerini dikkate alan İnsani Gelişmişlik Endeksi’ni (İGE) dikkate alacağız.
UNDP İGE 2014 verilerine göre, listede ilk 20’de yer alan ülkeler ve yönetim biçimleri tabloda gösterilmektedir:
Görüldüğü gibi ilk yirmideki ülkelerin ikisinde (ABD ve G. Kore) başkanlık sistemi var. Fransa ve İsviçre’de ise yarı başkanlık ve karma sistemler uygulanıyor. İGE’nin 187 ülkeden oluşan sıralamasındaki son yirmi ülke arasında 5 ülkede yarı başkanlık sistemi, bir ülkede (Etiyopya) ise parlamenter sistem var.
- 27 Ocak 2015 tarihinde Somali'den Türkiye'ye Dönüşünde söylendi. (Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından)
Hürriyet Gazetesi'nden Akif Beki’nin hazırladığı habere göre Cumhurbaşkanı Erdoğan, Haziran 2015’deki genel seçimlerde de gündeme gelmesi muhtemel olan başkanlık sistemi konusuna da değindi. Erdoğan konuşmasında, gelişmiş ülkelerin tamamına yakınında başkanlık sistemi bulunduğunu iddia etti.
Cumhurbaşkanı’nın bu iddiasında ‘gelişmiş ülkeler’ derken neyi kastettiğini anlamak zor. İhtiyatlı davranmak adına gelişmişlik ölçütü olabileceğini düşündüğümüz bir kaç farklı kritere göre gelişmiş ülkeleri inceleyeceğiz. Bu kriterler arasında; ekonomik büyüklük, İnsani Gelişmişlik Endeksi, OECD, G20, ve Dünya Bankası’nın ölçütleri var. Biz de bu analizde farklı ölçütlere göre ‘gelişmiş’ ülkeleri sıralayacak ve bu ülkelerin yönetim biçimlerini inceleyeceğiz.
Öncelikle ekonomik büyüklük açısından ülkeleri inceliyoruz. Dünya Bankası’nın Gayri safi yurt içi hasıla ile yaptığı sıralamaya göre ilk 10 ülke ve yönetim biçimleri şöyle:
Kişi başına düşen milli hasılaya göre sıralama yapıldığında ise sıralama şu şekilde değişiyor:
Şimdi ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın hazırladığı İnsani Gelişmişlik Endeksi’ne göre sıralanan ilk 10 ülkenin yönetim biçimlerine bakıyoruz. Not düşelim; bu endeks sadece kişi başına düşen milli geliri değil, aynı zamanda eğitim seviyelerine, okullaşma düzeyine ve yaşam standartları ile öngörülen yaşam süresi gibi öğeleri de hesaplamasına katıyor.
Türkiye’nin de üyesi olduğu OECD ülkelerine baktığımızda da benzer bir manzara ile karşılaşıyoruz. OECD’nin en yüksek gelirli ülkeleri (31 ülke) arasında sadece Şili ve ABD’de tam başkanlık sistemi varken; Güney Kore ve İsviçre’de karma sistemlerin olduğu görülüyor.
Son olarak şuanda Türkiye’nin dönem başkanlığını yapmakta olduğu G-20 ülkelerinin yönetim biçimlerine bakıyoruz. 20 tane üyesi bulunan (1 üye Avrupa Birliği) G-20 ülkeleri arasında tam başkanlık sistemi ile yönetilen 5 ülke var: Arjantin, Brezilya, Endonezya, Meksika ve ABD. Bunların dışında Fransa ve Rusya yarı başkanlık sistemi ile yönetilirken, Güney Afrika ve Güney Kore karma sistemlere sahip. Son olarak G-20 ülkeleri arasında mutlak monarşiye sahip tek ülke Suudi Arabistan. Geri kalan 10 üye ise parlamenter sistem ile yönetiliyorlar.
Dünya ülkelerinin farklı kriterlere göre gelişmişlik düzeylerini paylaştık. İster yurtiçi hasıla, isterse de gelişmişlik endeksleriyle olsun, gelişmişlik sıralamalarında üst sıralarda olan ülkelerin başkanlık sistemini pek de tercih etmediğini görüyoruz. Bu sıralamalarda, farklı çeşitleriyle de olsa, parlamenter sistemler ağır basarken; özellikle ABD, başkanlık sistemi ile istisnai bir örnek olarak dikkat çekiyor. Diğer bir deyişle, akademik olarak da tartışılan bir konu olan başkanlık sistemi – gelişmişlik düzeyi ilişkisinde nedensellik tespit etmek biraz güç.
Sevgiyle kalın.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder